Veel inloophuizen willen graag iets betekenen voor eenzame mensen. Er komt steeds meer aandacht voor eenzaamheid, dat komt omdat de eenzaamheid in Nederlands toeneemt door individualisering en doordat ouderen langer thuis wonen. Dat betekent dat er op nieuwe manieren gedacht wordt over de mogelijkheden om eenzaamheid tegen te gaan. Onderstaand geven we literatuur en websites en tips om meer te weten over de aanpak van eenzaamheid.
Als je zoekt naar informatie is het handig om vooraf te weten over welk soort eenzaamheid je meer wilt weten. We beginnen met enkele algemene verwijzingen, aan het einde wordt het specialistischer.

Emotionele eenzaamheid en sociale eenzaamheid

Er wordt onderscheid gemaakt tussen over emotionele eenzaamheid en sociale eenzaamheid. Een definitie van eenzaamheid is: ‘Het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Het kan zijn dat het aantal contacten dat men heeft met andere mensen geringer is dan men wenst. Het kan ook zijn dat de kwaliteit van de gerealiseerde relaties achterblijft bij de wensen.
Existentiële eenzaamheid
Daarnaast wordt gesproken over existentiële eenzaamheid. Interventies voor existentiële eenzaamheid zijn vooral gericht op het leren omgaan met de gevoelens van eenzaamheid, bijvoorbeeld door gesprekken over levensvragen en zingeving.
Sociaal isolement
In verband met eenzaamheid wordt ook vaak gesproken over sociaal isolement. De aanpak van sociaal isolement is explicieter gericht op mensen met een beperkt sociaal netwerk, die daardoor niet in staat zijn om steun te krijgen uit hun omgeving. Sociaal isolement heeft een sterke link met armoede en sociale uitsluiting. Kijk bij literatuur over armoede als je iets wilt doen rond sociaal isolement.

Literatuur

Humanitas Magazine van juli 2018 bevat verhalen, achtergrond informatie en kijktips.
Wat werkt bij de aanpak van eenzaamheid, dossier van Movisie
Dit dossier start met een handige infograph waar de belangrijkste feiten en aanpakken op een rij worden gezet. Het aanbieden van (ontmoetings)activiteiten is wel voor de hand liggend, maar lang niet altijd de beste remedie tegen eenzaamheid. Dit dossier geeft een goed overzicht van wat nodig als je als organisaties iets aan eenzaamheid wilt doen. Het is niet een bepaalde methode die wordt aangeprezen, men is vooral op zoek naar ‘werkzame factoren’. Soms wel vaktaal, maar wie dit leest kan de eigen veronderstellingen toetsen aan bestaande kennis.
Wat werkt bij de aanpak van armoede, dossier van Movisie
Armoede is niet alleen een kwestie van geld, het is een breder probleem van maatschappelijke participatie en sociale uitsluiting. En dus van sociaal isolement en eenzaamheid.
Dit dossier van Movisie van maart 2016 vermeldt de meest recente inzichten in werkzame factoren in de aanpak van armoede.
Interventieprofielen
Vrijwilligers verwachten soms te veel van het contact. Een coördinator van een vrijwilligersorganisatie stelt: “Onze ervaring is dat de vrijwilligers het over het algemeen graag leuk willen hebben met een cliënt en er iets van terug willen krijgen, een soort wederkerigheid verwachten of een complimentje. Dat kun je bij deze groep niet altijd verwachten.”
Uit onderzoek van Anja Machielse bleek dat twee factoren cruciaal zijn voor het kiezen van een interventiestrategie:
De duur van het isolement: Is het isolement (recentelijk) ontstaan door ingrijpende levensgebeurtenissen of omstandigheden (situationeel isolement) of is het reeds vroeg in het leven begonnen en heeft iemand nooit goed aansluiting bij anderen kunnen vinden (structureel isolement).
De handelingsoriëntatie: Heeft de sociaal geïsoleerde behoefte aan participatie in formele of informele sociale verbanden.
Een combinatie van de twee indicatoren levert acht interventieprofielen op die een relatief snelle diagnose van de uitgangssituatie van een cliënt mogelijk maken. De interventie profielen vindt u in het artikel Sociaal isolement bij ouderen, een typologie als richtlijn voor effectieve interventies.
Het programma ‘Samen Ouder Worden’ van NOV raakt aan zingeving en eenzaamheid. Er verscheen een mooi boekje me’t 5 verhalen over betekenisvol contact: Wie ben ik als ik niet langer ben wie ik was?. Kijk hier voor de verhalen.
Op de website van Samen Ouder Worden vind je veel kennis en tools. Interessant is onderzoek van Leyden Academy en Oranjefonds over projecten voor ouderen. Daarin lees je wat werkt en wat niet werkt voor de deelnemers en voor het projec. Hier vind je het rapport.
Pact ‘Eén tegen eenzaamheid’
De overheid heeft in maart 2018 het programma ‘Eén tegen eenzaamheid’ gelanceerd. Lees hier het actieprogramma.