WANDELINGEN MET ERVARINGSDESKUNDIGEN

De stad door de ogen van dakloze mensen

Waar lopen daklozen tegenaan? Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor mensen wanneer ze op straat komen? Op welke manier kunnen hulpverleners beter aansluiten op hun vragen? Door persoonlijke verhalen, verteld op de plek ‘waar het allemaal is gebeurd’, komen deze vragen pas echt binnen.
 
Mensen een beeld geven van een leven als dakloze, dat is het doel van de stadswandeling De Verscholen Stad van Stichting Loods in Den Bosch. Tijdens de wandeling vertellen straatgidsen, voormalig dak- en thuislozen, over hun eigen ervaringen op straat  aan de hand van plekken in de binnenstad van ’s Hertogenbosch. “Wij vinden het belangrijk om tijdens de wandeling te laten zien hoe sommige stadsbewoners ook leven, een wereld die weinig mensen in het dagelijks leven te zien krijgen,” vertelt Marcel Wijnen, bedrijfsleider van Stichting Loods. “We willen laten zien: dit is de andere kans van onze welvaart. Door deelnemers een kijkje te geven in de leefwereld van dak- en thuislozen, ontstaat er meer begrip voor deze groep mensen en hun persoonlijke situatie.”

Eigen ervaring

Omdat de straatgidsen (ex-)dakloos zijn, putten ze uit hun eigen ervaring. “Elke straatgids heeft zijn eigen route”, vertelt Wijnen, “waar ze hun persoonlijke verhaal vertellen aan de hand van plekken waar ze op straat hebben geslapen, rondhingen, de hulpverleningsorganisaties. Dat zijn vaak intieme verhalen.”

Bij de wandelingen ontvangt De Verscholen Stad individuele wandelaars, maar ook groepen die jaarlijks terugkomen. “Wij hebben afspraken met de Hogeschool in Den Bosch en met het Koning Willem 1 College. Van deze laatste wandelen elk jaar een kleine honderd studenten mee in het kader van burgerschapscolleges,” vertelt Wijnen. Bij stichting Loods hebben de groepen maximaal 12 deelnemers.

Straatgidsen

Bij Stichting Loods krijgen de straatgidsen een kleine vergoeding voor de wandelingen. “Ze zijn er toch zo een paar uur mee bezig.” Het blijft soms een uitdaging om met ervaringsdeskundigen te werken, vertelt Wijnen. “Eens in de zoveel tijd komt een gids niet opdagen. Dan kunnen we hem dagenlang niet bereiken omdat hij is teruggevallen in zijn verslaving. Je kunt er niet, zoals met betaalde krachten, altijd van op aan dat het goed loopt.” Voordat een nieuwe gids aan de slag gaat, loopt hij eerst een paar keer mee met een andere gids. “We kijken van te voren: wie kan het, wie wil het en wie lukt het? Het is bij zo’n wandeling ook belangrijk dat iemand goed kan vertellen.”

Valkuil

“Onderschat niet hoeveel er bij komt kijken om de wandelingen te organiseren,” waarschuwt Wijnen. “Deelnemers kunnen zich aanmelden per telefoon of email, dat betekent wel dat je dit moet onderhouden. Je kunt niet pas na twee weken kijken of er aanmeldingen zijn. Soms hebben we het heel druk en zijn er veel aanvragen, maar er zijn ook rustigere periodes. Je moet er rekening mee houden dat ook de gidsen zelf niet onbeperkt beschikbaar zijn. Je gaat een relatie aan met klanten. Daarom is het belangrijk om van te voren goed te bedenken: wat beloof ik en kan ik dat waarmaken?” Als een vrijwilliger zich gaat bezighouden met het organiseren van de wandelingen, zorg er dan voor dat hij of zij ook plezier heeft in het organisatorische aspect, raadt Wijnen aan.

Geïnspireerd?

Stadswandelingen met (ex-)daklozen worden door verschillende inloophuizen door Nederland georganiseerd. Hoe pakken zij dit praktisch aan?

Ontmoeting

Ook andere doelgroepen kunnen wandelingen leiden, bijvoorbeeld mensen die te maken hebben (gehad) met verslaving of statushouders. Tijdens de wandeling is vooral de gids aan het woord. Eindig de wandeling omgekeerd met een nabespreking waarin de deelnemers vertellen: wat neem je mee en wat wil je teruggeven? Laat de deelnemers formuleren wat ze de straatgids toewensen of op welke manier ze persoonlijk geraakt zijn door het verhaal dat hij of zei met hen deelde. Bijvoorbeeld: ‘Ik wist niet dat het zo hard werken was om op straat te kunnen overleven.’
 
Ontmoeting is op zichzelf al een belangrijk middel als het gaat om verandering. Elkaar leren kennen is een instrument om vooroordelen tegen te gaan. Daarnaast leren deelnemers de problematiek rondom dakloosheid beter kennen.
 
Hoe zorg je ervoor dat deelnemers de diepte opzoeken tijdens de wandeling en zelf in gesprek gaan met hun straatgids? Vertel van te voren dat vragen stellen altijd mag. De Stadsgids geeft zelf aan hoe ver hij gaat in zijn persoonlijke verhaal. Geef ter inspiratie de deelnemers een aantal kaartjes mee met suggesties voor goede vragen. Een aantal voorbeelden:
– Hoe ben je in de armoede terecht gekomen? Waar leef je van?
– Kun je vertellen over een situatie wanneer je door een hulpverlener gehoord werd?
– Waarom geef je deze wandelingen? Wat vind je belangrijk?
– Welke levensles heb je geleerd die je aan ons zou willen meegeven?

Verandering

Hoe kunnen wandelingen met daklozen ook worden ingezet om langdurige verandering te bereiken? Nodig ‘mensen met invloed’ uit om de wandeling te volgen. Mensen met invloed zijn bijvoorbeeld lokale politici, wethouders, beleidsmakers, religieuze leiders, leidinggevenden uit zorg, dienstverlening of bedrijfsleven. Als je een wandeling organiseert met ‘mensen met invloed’, bedenk dan van te voren waarom je deze mensen uitnodigt. Wat is de problematiek die je onder de aandacht van mensen met invloed wil brengen? Op welke manier kan het persoonlijke verhaal van de straatgids bijdragen om hier een menselijk gezicht aan te geven? Welke plekken van de stad kunnen we laten zien en welke gids sluit aan bij de belevingswereld van de wandelaars?

Aanbeveling

Een tip is om klein te beginnen. Zoek naar manieren waarop het voor jullie haalbaar is. Begin bijvoorbeeld alleen met groepen die je zelf hebt uitgenodigd. Als dat bevalt kun je de wandelingen openstellen voor mensen die zich zelf aanmelden en actief reclame gaan maken. Een optie is ook om aan te sluiten bij bestaande evenementen in de stad. Is er bijvoorbeeld een cultureel festival in de stad? Zoek de samenwerking met hen op. De PR van deze festivals heeft vaak veel meer bereik dan je zelf kunt genereren.
 
Netwerk DAK gelooft in de kracht van ontmoetingen tussen mensen met een verhaal en mensen met invloed, waarin luisteren, respect en wederzijds vertrouwen centraal staan. Meer informatie of zelf aan de slag? Neem contact op met projectleider Meta Floor via metafloor@netwerkdak.nl.