GASTLESSEN OP BEROEPSOPLEIDINGEN

Wees niet bang om kwetsbaar te zijn

Straatpastor Max Paans geeft, samen met een ervaringsdeskundige, gastlessen aan de studenten Social Work van de Christelijke Hogeschool Ede. “Ik hoor regelmatig van studenten dat de vragen die ik stelde, twee of drie jaar later nog steeds opkomen.”
“Met één van de jongens of meiden van de straat geef ik gastlessen aan studenten die op zoek zijn naar een stukje verdieping,” vertelt Paans. “Tijdens de les bespreken we waar de mensen van de straat, de ervaringsdeskundigen, tegenaan lopen in de hulpverlening. We leggen de zere plekken bloot van wat de hulpverlening doet. Gert, een man van de straat die regelmatig meekomt, vertelt zijn persoonlijke verhaal. Er komt een driegesprek op gang tussen de klas, Gert en mij. We gaan dan aardig diep. Ik leg dingen bloot bij Gert. Dan zeg ik: maar dat is toch niet de schuld van de hulpverlening, daar ga je zelf de fout in!”.
Paans wil de studenten een indruk geven wat present zijn kan betekenen in het leven van de mensen van de straat. “Tijdens de gastles laat ik zien: je kunt ook op deze manier het gesprek voeren. In plaats van dat je voor iemand zit, achter een laptop een vragenlijst afloopt, kun je ook naast hem of haar zitten. Je kunt je laptop dichtdoen en zeggen: ik wil met jou een relatie opbouwen. Dat kost tijd. Ik zie studenten dan op verschillende vlakken denken: ‘Wow, wat gebeurt hier nou?’.”

Ontmoeting

Tijdens de gastlessen geeft Paans de ervaringsdeskundigen zelf het woord. “Gert vertelt: dit is wat ik nodig heb van jullie, hulpverleners.” In een gastles staan de ervaringen van het leven op straat centraal. Hoe ben je hier terecht gekomen? Hoe voelde je je op straat? Hoe zou een hulpverlener je hebben kunnen helpen? Studenten krijgen de ruimte om ook hun eigen vragen te stellen. Als straatpastor werkt Paans met ervaringsdeskundige ex-daklozen, maar ook met een andere doelgroep kunnen interessante gastlessen worden gehouden. Mensen die te maken hebben met schulden, vastlopen in de bureaucratie op éénoudergezinnen die afhankelijk zijn van een uitkering bijvoorbeeld.

Tijdens de gastles laat ik zien: je kunt ook op deze manier het gesprek voeren

Alleen door een persoonlijk verhaal vertellen, kun je de studenten echt raken, meent Paans. “Tijdens een gastcollege gaan we soms heel diep. Ik speel in op de dingen die tijdens de les gebeuren en daag ook Gert uit om op zichzelf te reflecteren. Durf ongemakkelijke vragen te stellen. Wat ik belangrijk vind is dat de studenten zelf gaan nadenken.”
Voorbeelden van vragen die je als beroepskracht kunt stellen om reflectie te ontlokken:
– Kun je een voorbeeld noemen van een moment waarin je je gezien en gehoord voelde door een hulpverlener?
– Welk advies geef jij aan hulpverleners?
– Wat zou jij hebben geholpen tijdens jouw tijd op straat?
– Wat doet het met jou om hier jouw verhaal te delen?
– Wat is het mooiste dat je hebt meegemaakt het afgelopen jaar?
– Wat is je droom voor over vijf jaar?
Eindig de gastles met een nabespreking: wat neem je mee en wat wil je teruggeven? Laat de studenten bijvoorbeeld iets formuleren wat ze de ervaringsdeskundige toewensen.

Verandering

Paans kiest bewust voor de doelgroep studenten Social Work. Eerder gaf hij ook gastlessen op lagere scholen, maar merkte dat het daar vooral ging over het spannende verhaal van een dakloze. Daar doen we het niet voor, meent hij. “Het gaat om een stukje inzicht geven. Presentiewerk draait erom om iemand te ontvangen zoals hij of zij is. Dat vraagt veel van je als hulpverlening, maar dat is het zeker waard. Dat wil ik de studenten laten zien.”
Impact hebben de gastlessen zeker. Paans: “Ik kom nog steeds studenten tegen die mij opzoeken en vragen: ‘Mag ik je spreken over dat onderwerp?’ Je komt echt diep binnen. Meestal is de les heel inspirerend en het is ook heel leuk om te doen.”

Praktisch

Er zijn twee dingen waar je rekening mee moet houden bij het organiseren van gastlessen: waar ga je heen en wie neem je mee. Paans kiest er bewust voor om alleen op HBO instellingen en universiteiten te spreken. “Zij zijn degenen die later het beleid gaan uitzetten,” licht hij toe. Om binnen te komen bij de school gebruikte hij zijn eigen netwerk. Kijk zelf: op welke plekken bij jou in de wijk of stad kun je een impact maken?
Sta ook stil bij wat je vraagt en verwacht van de ervaringsdeskundige die je meeneemt. Het is niet niks om je persoonlijke verhaal te vertellen. “Neem iemand mee die je vertrouwt,” raadt Paans aan. Pas de lessen ook aan op wat bij jouw persoonlijkheid past.

Aanrader

“Verwacht het onverwachte,” heeft Paans als motto. “Wat ik als begeleider tijdens zo’n les doe, is ook een beetje ontregelen. Gert vertelt over de dingen waar hij in de hulpverlening tegenaan loopt. Bijvoorbeeld dat wanneer hij een paar minuten te laat bij de nachtopvang aankomt, hij op straat moet slapen. Op het moment dat de klas met zijn verhaal meegaat, zegt: ‘Wat rot dat je zo afgerekend wordt voor een paar minuten te laat’, dan zeg ik tegen Gert: ‘Jij bent toch die klootzak die te laat komt? Dat is toch niet de verantwoordelijkheid van de hulpverlener?’.
Paans: “Er zit veel interactie tijdens de les. Elke vraag die een student stelt, roept vervolgens nog meer vragen op. Je wilt vragen ontlokken! Het belangrijkste daarin is dat de ervaringskundige niet bang is om open te vertellen, kwetsbaar te zijn.”

Valkuil

“De grootste valkuil is dat je een eigen verhaaltje gaat vertellen, en niet het verhaal waar studenten op zitten te wachten,” meent Paans. “Het is belangrijk om aan te blijven sluiten bij de belevingswereld van de doelgroep waartegen je spreekt. Vraag jezelf: waar hebben deze studenten echt iets aan? Meestal is dat niet wanneer je vertelt hoeveel bezoekers je dagelijks in het inloophuis ontvangt of hoeveel maaltijden jullie uitdelen. Durf kwetsbaar te zijn!” Leidend hierin is het verhaal dat de ervaringsdeskundige zelf wil vertellen.
Netwerk DAK gelooft in de kracht van ontmoetingen tussen mensen met een verhaal en mensen met invloed, waarin luisteren, respect en wederzijds vertrouwen centraal staan. Meer informatie of zelf aan de slag? Neem contact op met projectleider Meta Floor via metafloor@netwerkdak.nl.