De impact van stigmatisering op het leven van mensen is groot. Wat kunnen inloophuizen en straatpastores betekenen om stigmatisering in de samenleving tegen te gaan? We vroegen het aan Leon en Thamar, initiatiefnemers van de kennissessie Beeldvorming en destigmatisering, die op 14 juni in de Pauluskerk in Rotterdam plaatsvindt.

“Stigmatisering gaat over de stempels die mensen op zich krijgen. Stempels die vooral een negatieve identiteit bevestigen,” verduidelijkt Thamar Kemperman, coördinator kunst en cultuur bij de Pauluskerk in Rotterdam.

Thamar: “Door stigmatisering, in ons taalgebruik, in wetgeving en in de openbare ruimte – denk aan bankjes of mogelijke zitplekken waar punten op worden aangebracht om te zorgen dat mensen hier niet kunnen rusten – krijgen mensen geen kansen meer om te groeien en verder te komen. In Rotterdam zien we bijvoorbeeld dat dakloosheid keer op keer wordt geassocieerd met overlast. Door deze beeldvorming worden mensen gereduceerd door één aspect van het mens-zijn, met een negatieve associatie, in plaats van dat je de hele breedte laat zien.”

Oud vuil

Leon Bakermans, trajectbegeleider van het flexibel integraal team (FIT) bij Ervaring die Staat in Eindhoven, heeft als ervaringsdeskundige zelf de impact van stigmatisering ondervonden. “Mijn zelfvertrouwen werd heel erg aangetast. Ik kreeg het gevoel: ik tel niet mee, men ziet mij als oud vuil. De beeldvorming begon ik steeds meer te internaliseren. Daardoor ging ik me steeds meer terugtrekken en kwam ik in een isolement terecht.

Het waren kleine dingen, zoals de manier waarop ik werd aangekeken als ik op een bankje zat. Maar ook grotere dingen. Toen het beter met mij ging en ik mijn leven wilde opbouwen, gaven veel werkgevers mij geen kans omdat ze mijn adres herkenden als de opvanglocatie.”

Bewustwording

Ook in inloophuizen wordt soms onbewust gestigmatiseerd. Leon: “We zijn allemaal mensen. De beeldvorming waarmee je bent opgegroeid, krijg je onbewust mee. Ik denk dat het heel waardevol is voor inloophuizen om het gesprek hierover op gang te brengen. Bijvoorbeeld tijdens een thema-avond met vrijwilligers.”

Thamar vult aan: “Het gaat echt om bewustwording. Welk taalgebruik heb ik zelf eigenlijk? Welke beelden en associaties heb ik zelf? Soms heb je niet door dat de manier waarop je over dingen praat, iemand anders pijn doet.”

Ontmoeting

Daarnaast kunnen inloophuizen veel betekenen om stigmatisering in de samenleving tegen te gaan. Leon: “Wat beeldvorming het beste tegengaat, is contact met de ander. Voor veel mensen staat dakloosheid heel ver weg. Door ontmoetingen ontdek je: het gaat om meer dan ‘de overlast gevende dakloze’, het gaat om iemands leven, iemands perspectief en dromen.”

In het hele netwerk zien we dat dit soort activiteiten al plaatsvinden, merkt Leon. “Bij Ervaring die Staat organiseren we bijvoorbeeld straattours, waarin mensen die te maken hebben gehad met dakloosheid de stad door hun ogen laten zien. Een laagdrempelige manier om met zoiets te beginnen kan zijn om bezoekers van een inloophuis te vragen of ze zo’n rondleiding eenmalig voor vrijwilligers willen houden.”

Leren van elkaar

De kennis- en ervaringssessie ‘Beeldvorming en destigmatisering’ wordt georganiseerd in samenwerking met Dakloosheid Voorbij. Thamar: “Tijdens de ochtend geven we als eerste het woord aan een groep ervaringsdeskundigen. Zij vertellen hoe stigma’s doorwerken als je dakloos bent, en waarom het belangrijk is om het hier met elkaar over te hebben.”

Vervolgens wordt er in kleinere groepen over verschillende onderwerpen nagedacht. “Met elkaar gaan we concrete acties bedenken. Zowel gericht op preventie, hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen met een andere bril gaan kijken, als gericht op interventie. Hoe kun je reageren op het moment dat er hele stigmatiserende berichten in de media voorbij komen of uitspraken van je eigen wethouder? We willen een soort taal- en beeldkaart maken, met stigma’s die we horen en welke andere beelden en taal we daar tegenover kunnen zetten.”

Ervaringen bundelen

De bijeenkomst op 14 juni is het startpunt van de werkgroep Beeldvorming en destigmatisering. “Wat ik hoop voor deze werkgroep is dat we dit complexe en enorm lastige onderwerp samen kunnen dragen. Samen met andere inloophuizen, straatpastoraten en landelijke belangenbehartigingsgroepen. Met de ervaringskennis van onze bezoekers als basis.

Ik hoop bijvoorbeeld dat we een aantal concrete ideeën die uit de sessie komen, gezamenlijk verder kunnen ontwikkelen en inzetten. Bijvoorbeeld een brief, die klaarligt en we naar een krant of nieuwszender kunnen sturen op het moment dat ze een stigmatiserend bericht publiceren. Dat we onze krachten bundelen en gezamenlijk massaal een eenduidige boodschap naar buiten brengen om te laten weten: weet wat het doet met mensen op het moment dat je dit soort berichten naar buiten zendt.”

Je bent van harte welkom bij de kennis- en ervaringssessie Beeldvorming en destigmatisering op vrijdag 14 juni, van 10.00 tot 13.00 uur in de Pauluskerk in Rotterdam. Het programma wordt z.s.m. gepubliceerd.

Aanmelden kan hier.