THEATERVOORSTELLING

Zichtbaar, tastbaar en voelbaar

De Joseph Wresinski Cultuurstichting is een theatergroep van mensen die leven in armoede, achterstand en maatschappelijke uitsluiting en (voormalig) dak- en thuislozen. Productieleider Sarah Steeman: “De allerarmsten zijn zelf deskundig in alles wat met armoede te maken heeft. Samen maken wij hun verhalen zichtbaar, tastbaar en voelbaar in het theater.”
 
“Wat ik het allerliefste wil is gehoord worden.” Op het podium spreekt een oudere man, zijn gezicht verlicht door een spotlight. Hij gaat verder: “Gewoon gehoord worden als ik wat zeg. Als ik in de put zit bijvoorbeeld. Dat iemand over de rand kijkt en jou in de diepte ziet. En dat die ander dan niet meteen zegt: ‘Ja maar…’, en dan volgt er iets met schuld. Zo van: dan had je maar beter op school op moeten letten.”
 
De toneelspelers van de Joseph Wresinski Cultuurstichting maken voorstelling over wat het betekent om in armoede te leven, dak- of thuisloos te zijn. Ze verbeelden een leven met heel veel stress, eenzaamheid, angst, verdriet, maar ook strijdlust. De ervaringen van mensen zelf staan centraal. “Wij vinden het belangrijk dat er niet over mensen wordt gesproken, maar dat ze zelf spreken,” vertelt productieleider Sarah Steeman. Het gezelschap treedt op in buurthuizen, kerken en gymzalen door heel Nederland. De voorstellingen zijn altijd gratis toegankelijk voor iedereen, in de eerste plaats natuurlijk de armsten zelf.

Ontmoeting

“Wij geloven dat theater de toverlantaarn is waarmee echte verhalen rond armoede en uitsluiting zichtbaar worden,” vertelt Steeman. “Door getuige te zijn van deze verhalen, krijgen kijkers een grotere gevoeligheid voor de armen. Voelen wat de ander voelt, mee-leven met wat de ander beleeft. Met kunst kun je mensen in het hart raken.”

Met kunst kun je mensen in het hart raken. Voelen wat de ander voelt, mee-leven met wat de ander beleeft.

Het theatergezelschap repeteert drie dagen per week en speelt wekelijks meerdere voorstellingen. Bijna iedereen die bij de productie betrokken is, is een ervaringsdeskundige: niet alleen de spelers, maar ook de technici. “Tijdens de voorstelling vertellen wij hun persoonlijke verhalen. De allerarmsten zijn namelijk zelf deskundig in alles wat met armoede te maken heeft. Samen maken wij hun verhalen zichtbaar, tastbaar en voelbaar in het theater.”

Verandering

“Beleidsbeïnvloeding is voor ons heel belangrijk,” benadrukt Steeman. “Tijdens de voorstellingen zorgen we altijd dat er zowel ervaringsdeskundigen, als vrijwilligers, medewerkers van instellingen en wethouders in de zaal zitten. Op die manier zorgen we dat ontmoeting plaatsvindt. Ze horen hetzelfde verhaal tijdens de voorstelling en gaan na afloop met elkaar in gesprek.” De voorstellingen eindigen altijd met een informele borrel, waar ook de toneelspelers en technici zich onder het publiek mengen.
 
Dit leidt regelmatig tot bijzondere ontmoetingen. “Tijdens een nagesprek ontmoette ik een statenlid van de provincie Flevoland,” vertelt Steeman. “Hij vertelde: ‘Toen ik die mevrouw op zag komen, dacht ik: wat een verslonsde vrouw, moet ik daar een uur naar gaan kijken? Maar tijdens de voorstelling ontdekte ik haar als een moeder met een groot hart, met vechtlust en met verdriet. Ik herkende haar als mens.’ Dat is wat onze voorstellingen kunnen doen. Soms zou ik met het publiek mee naar huis willen om ze vlak voor het slapengaan in te fluisteren: ‘vergeet ons nou niet morgen, als je aan de beleidstafel zit.’”

Tijdens de voorstelling ontdekte ik haar als een moeder met een groot hart, met vechtlust en met verdriet. Ik herkende haar als mens.

De vorm van de theatervoorstelling voegt iets bijzonders toe aan de uitwisseling, vertelt Steeman. “Onze voorstelling duurt een uur en twintig minuten. Ze maken het volledige verhaal mee. Daarnaast komen mensen altijd naar een theatervoorstelling om te geloven, ze komen er niet om sceptisch te zijn. Tot slot kunnen we wat uitdagender zijn. Tijdens de voorstelling kan een cliënt van de sociale dienst dingen zeggen die hij in de realiteit nooit tegen zijn casemanager zou kunnen vertellen. We horen vaak dat mensen nog maanden over de voorstelling napraten.”

Praktisch

Ben je enthousiast om de huidige theatervoorstelling Zie de mens van de Joseph Wresinski Cultuurstichting naar jouw inloophuis te brengen? Voor het organiseren van een voorstelling komt er altijd iemand van de organisatie langs om persoonlijk te bespreken wat er mogelijk is. Er zijn drie dingen belangrijk: een goede locatie, lokale ondersteuning bij de PR en financiering. “Dat zijn zaken die we samen doorspreken, en waar we ook samen in optrekken. Wij helpen altijd bij het vinden van fondsen.” Dat lukt ook bijna altijd, verzekert Steeman. Als iemand serieus zijn best doet, zijn er altijd fondsen te vinden die willen bijdragen aan de voorstelling.

Aanrader

Hoewel het theatergezelschap na een voorstelling weer verder trekt, hopen ze  bij te dragen aan structurele verandering. Ze hopen dat inloophuizen zelf een vervolg aan geven aan de voorstelling. Bijvoorbeeld door een terugkommiddag te organiseren om ervaringen uit te wisselen, of de voorstelling laten zien als onderdeel van een langer traject waarbij ‘mensen met een verhaal’ en ‘mensen met invloed’ elkaar ontmoeten.

Valkuil

Op dit moment is een corona toegangsbewijs verplicht voor het publiek van de voorstellingen. Het aanmaken van de QR code is niet voor iedereen even makkelijk. “Wat wij aanraden is om in de week voordat een voorstelling plaatsvindt, met een aantal mensen in het inloophuis klaarstaan om te assisteren bij wie dat nodig heeft.” Daarnaast heeft het Joseph Wresinski theater ervoor gezorgd dat hun voorstellingen helemaal coronaproof zijn. “Met een nieuwe, heel indrukwekkende opstelling,” voegt Steeman er aan toe.

Voorstelling voor en door vluchtelingen

Rondom vluchtelingenproblematiek, migratie en culturele diversiteit worden indringende theatervoorstellingen gemaakt door theatergezelschap New Dutch Connections. Eén van hun producties is The Bright Side of Life. Naast een voorstelling voor en door vluchtelingen is de productie ook een kans voor de spelers om zich op zowel persoonlijk als professioneel vlak te kunnen ontwikkelen.
 
Netwerk DAK gelooft in de kracht van ontmoetingen tussen mensen met een verhaal en mensen met invloed, waarin luisteren, respect en wederzijds vertrouwen centraal staan. Meer informatie of zelf aan de slag? Neem contact op met projectleider Meta Floor via metafloor@netwerkdak.nl.