GASTLESSEN OP SCHOLEN

Wie ben jij ten opzichte van de ander?

De School van Barmhartigheid nodigt Haagse middelbare scholieren uit om hun bubbel te verlaten en een verrassende ontmoeting te hebben. “We willen dat leerlingen hebben nagedacht over wie ze zijn ten opzichte van de ander.”
Maike Lolkema is projectleider van de School van Barmhartigheid, een project van Stek, stichting voor stad en kerk in Den Haag, de uitvoeringsorganisatie van de Protestantse Diaconie Den Haag. Samen met ongedocumenteerden geeft ze gastlessen op scholen. “Het begin van barmhartigheid is een nieuwsgierigheid voor de ander, oog voor de ander hebben. In een stad als Den Haag loop je elkaar voorbij. De stad is zo gesegregeerd dat mensen niet in elkaars belevingswereld komen. Als je ziet wie er in jouw stad leven en je die verhalen hoort, kun je in beweging komen voor de ander.
We brengen een gast van het Haagse Wereldhuis in de klas die de leerlingen niet zo vaak zien. Dit is ook voor de gasten een vormende ervaring. Een ongedocumenteerde komt normaal ook niet zo snel in een gymnasium in een rijke buurt, om met mensen te praten die eigenlijk niet op hem of haar zitten te wachten. Ook dat is de samenleving waarin we leven.”
Tijdens de lessen ontstaat er ruimte voor leerlingen om te zeggen wat ze vinden, en voor de gasten om te reageren en te delen wat de opmerkingen hem of haar doen.

Ontmoeting

Het belangrijkste onderdeel van de lessenreeks die Lolkema tijdens de School van Barmhartigheid geeft, is wanneer de ongedocumenteerden zelf de klas in komen. “Het liefst komen er vier of vijf personen, zodat er veel verhalen in de klas komen. Iemand die al vijfendertig jaar in Nederland leeft en nog geen woord Nederlands spreekt, maar ook iemand die jong en hoogopgeleid is en eigenlijk heel erg lijkt op de leerlingen.”
In kleine groepjes gaan de leerlingen steeds tien minuten in gesprek met een van de gasten. Na tien minuten wordt er gewisseld. In de voorbereidende lessen hebben de leerlingen eigen vragen verzameld als startpunt. “En dan gaat de rest eigenlijk vanzelf,” voegt Lolkema lachend toe.

Verandering

“Diaconaat, helpen waar geen helper is, betekent voor mij oog hebben voor de ander. Het gaat om het zichtbaar maken van de samenleving waarin we leven, waarin veel mensen zonder papieren wonen en dus veel minder kansen hebben,” vertelt Lolkema. Dat is ook het uitgangspunt van de School van Barmhartigheid. “Wat we willen bereiken is dat de leerlingen hebben nagedacht over wie ze willen zijn ten opzichte van de ander. Die ander kan trouwens ook gewoon een andere leerling met een afwijkende mening zijn.

Als je ziet wie er in jouw stad leven en je die verhalen hoort, kun je in beweging komen voor de ander.

Sommige leerlingen ontdekken dat hun mening gedurende de lessen gaat wankelen, bij anderen is hun overtuiging juist sterker geworden. Het belangrijkste vind ik dat ze er over hebben nagedacht. We hebben klassen gehad waar de helft van de jongeren zegt: ‘Ik stem toch op Forum voor Democratie’, terwijl ze toch heel erg onder de indruk zijn van het gesprek met een ongedocumenteerde.”
Ook met andere doelgroepen is bijzondere uitwisseling mogelijk. “Eerder deden we een project met jongeren uit de jeugdzorg. De centrale vraag van de ontmoeting was toen: wat is normaal gedrag en wat is abnormaal gedrag? Het bijzondere van deze lessen was dat de ervaringsdeskundigen die we hadden uitgenodigd heel erg leken op de leerlingen zelf.”

Praktisch

De School van Barmhartigheid die Stek organiseert is altijd een langer project, bestaande uit een reeks gastlessen. Hoe dit er precies uitziet is afhankelijk van de school en docent waarmee ze samenwerken. “In het programma zitten altijd voorbereidende lessen die ik met de leerlingen doe,” vertelt Lolkema. “We beginnen met een les over barmhartigheid en wat barmhartigheid allemaal zou kunnen zijn. We lezen dan ook verhalen uit verschillende tradities. Daarop volgt een les waarbij ik vertel over de doelgroep die de klas in komt. Daar worden leerlingen vaak al nieuwsgierig van.

Nodig meerdere ervaringsdeskundigen uit, zodat er verschillende verhalen de klas in komen.

Tijdens de les verzamelen we allerlei vragen die opkomen bij leerlingen en tijdens de ontmoeting het startpunt zijn. Vragen als: Als je niet mag werken, hoe kom je dan aan geld? Hoe is het leven zo gelopen dat je nu ongedocumenteerd bent?  Tot slot gaan we discussiëren: vinden we dat iedereen in Nederland mag wonen?”

Aanbeveling

Lolkema: “In de laatste les van de serie vragen we soms aan de gasten om opnieuw de klas in te komen om samen met de leerlingen te reflecteren. Wat heeft de les gedaan met iedereen die erbij was? Voor dit reflectiemoment gebruik ik Mentimeter. Leerlingen kunnen anoniem reageren op de vraag ‘Wat kon je de vorige keer niet zeggen?’. Dan schrijven ze bijvoorbeeld: ‘Ik vond je heel zielig’, maar ook: ‘Ik geloof eigenlijk niet wat je vertelde’. Ik hoef helemaal niet te weten wie dat zegt, maar kan aan de ongedocumenteerde vragen:  ‘Wat doet dit met jou als je het hoort? Begrijp je waar dit vandaag komt en wil je reageren?’. We proberen een veilige ruimte te creëren waarin iedereen kan zeggen wat hij of zij vindt.”

Valkuil

Hoe creëer je een veilige ruimte, waar iedereen vrij is om zijn of haar vragen te stellen maar er wel respectvol met elkaar om wordt gegaan? Lolkema: “Voordat ik de gasten de klas in breng, maak ik afspraken met de leerlingen over hoe we met elkaar omgaan. Er worden nooit foto’s gemaakt, bijvoorbeeld.
Anderzijds stem ik ook de inhoud van de les samen met de gasten af op de belevingswereld van de leerlingen. Een verhaal kan ook te heftig zijn. Tijdens de voorbereidende lessen die ik doe zonder de gasten, kan ik al een beetje aanvoelen wat het sentiment is in de klas en welke leerlingen de toon zetten. Daar kan ik de gasten een beetje op voorbereiden.”
Netwerk DAK gelooft in de kracht van ontmoetingen tussen mensen met een verhaal en mensen met invloed, waarin luisteren, respect en wederzijds vertrouwen centraal staan. Meer informatie of zelf aan de slag? Neem contact op met projectleider Meta Floor via metafloor@netwerkdak.nl.